การเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) สู่ STEAM EDUCATION สำหรับปฐมวัย

เพราะเด็กเล็กเรียนรู้ได้ดีที่สุดเมื่อได้ลงมือทำ ค้นหา ทดลอง และสนุกไปกับกระบวนการเรียนรู้

ที่โรงเรียนจารุวัฒนานุกูล เรานำแนวคิดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) มาออกแบบกิจกรรมที่กระตุ้นการทำงานของสมองในทุกช่วงวัย โดยเฉพาะในระดับปฐมวัย เราเชื่อว่าเด็กในวัยนี้การพัฒนาสมองเป็นช่วงเวลาที่สำคัญที่สุด รวมถึงการพัฒนาจิตใจที่ดีงาม จึงผสมผสานแนวคิดตามหลักวิชาการและจิตวิทยาการพัฒนาของเด็กร่วมกัน

เด็กควรได้ เรียนรู้ผ่านการลงมือทำจริง และ ตั้งคำถามจากความสงสัยของตนเอง เพื่อปูพื้นฐานสู่การคิดวิเคราะห์อย่างสร้างสรรค์ในอนาคต ร่วมถึงการสร้างสรรค์สิ่งต่างๆ ไปสู่สังคมและโลก

แนวคิดหลักของ Active Learning ที่บูรณาการสู่ STEAM ในระดับอนุบาล

1. Inquiry-Based Learning คำถามของเด็กคือจุดเริ่มต้นของการเรียนรู้

เด็กเล็กเต็มไปด้วยคำถามว่า ทำไม...? เกิดขึ้นได้อย่างไร? เราจึงสร้างสภาพแวดล้อมที่กระตุ้นให้เด็ก ตั้งคำถาม แล้วร่วมกันหาคำตอบผ่านกิจกรรม STEAM อย่างง่าย เช่น

• ทำไมเรือลอยน้ำได้? ทดลองทำเรือจากฟองน้ำ
• อะไรลอย อะไรจม? ทำการทดลองด้วยสิ่งของหลากหลายชนิด

2. Learning by Doing เรียนรู้ผ่านการลงมือทำจริง

การเรียนรู้ของเด็กเล็กเกิดขึ้นดีที่สุดผ่านมือ ผ่านร่างกาย ประสาทสัมผัสทั้ง 5 ผ่านการเล่นสนุก รูปแบบการเรียนของเราจะเน้นเล่นปนเรียน หรือ Play and Learn เด็กจะได้ลงมือ ประดิษฐ์ ทดลอง ปรุงผสม สร้างสรรค์ ด้วยตนเอง เช่น

• สร้างหุ่นยนต์จากกล่อง
• ผสมสีเพื่อทำภูเขาไฟจำลอง
• ทดลองผสมแป้งทำ slime วิทยาศาสตร์

3. Thinking-Based Learning พัฒนาการคิดอย่างเป็นระบบ

แม้ในวัยอนุบาล เด็กก็สามารถฝึกการคิดเป็นขั้นตอน ผ่านการสังเกต เปรียบเทียบ และตั้งสมมติฐาน เช่น

• การทดลอง น้ำแข็งละลายเร็วขึ้นไหมถ้าโดนแดด?
• การเล่นเกมจับคู่สี ฝึกตรรกะเบื้องต้น

4. Collaborative-Based Learning ร่วมมือ เรียนรู้ไปด้วยกัน

ผ่านกิจกรรมกลุ่ม เด็กจะเรียนรู้การ แบ่งปันหน้าที่ พูดคุย แลกเปลี่ยนความคิดเห็น เช่น

• ทำโครงงานร่วมกัน ปลูกถั่วเขียวในแก้ว
• ออกแบบห้องนอนในฝันร่วมกันด้วยบล็อกไม้

5. Project-Based Learning การเรียนรู้ผ่านโครงงาน

เด็กจะได้ร่วมออกแบบและลงมือทำโครงงานเล็ก ๆ ที่มีเป้าหมายชัดเจน พร้อมทั้งได้สื่อสารความคิดของตนเอง เช่น

• โครงงาน โรงเรียนในฝันของฉัน
• โครงงาน ครอบครัวของฉัน พร้อมงานศิลปะและการนำเสนอ

จากการเล่น...สู่การคิดวิเคราะห์

กิจกรรม Active Learning ทั้งหมดล้วนปูรากฐานของ STEAM อย่างนุ่มนวล โดยไม่บีบเร่งพัฒนาการของเด็ก เราออกแบบให้เด็กเรียนรู้ทั้ง ทักษะการคิดแบบวิทยาศาสตร์, การใช้เทคโนโลยีเบื้องต้น, ความคิดสร้างสรรค์ผ่านศิลปะ, ความเข้าใจคณิตศาสตร์ในชีวิตประจำวัน และ ทักษะการสื่อสารและทำงานร่วมกัน

การศึกษาเชิงสร้างสรรค์และผลิตภาพ (Productive and Creative Thinking Education) เพื่อโลกที่ดีกว่า

บริบทการเปลี่ยนแปลงของโลกและประเทศไทยมีหลากหลายมิติ พัฒนาประเทศในอนาคตจำเป็นต้องสร้างเยาวชนที่เข้มแข็ง มีความรู้ความสามารถที่สร้างสรรค์และผลิตสิ่งต่างๆ ได้ โรงเรียนของเราเรียกว่า การศึกษาพัฒนาคนเพื่อมุ่งเน้นการสร้างสรรค์และสร้างผลิตภาพเพื่อความยั่งยืน (Productive and Creative Thinking Education for sustainable Development) เป็นแนวทางที่มุ่งพัฒนาเยาวชนให้มีความสามารถในการ "สร้าง" ไม่ใช่แค่ "เสพ" (เปลี่ยนจากแนวคิดผู้บริโภค consumerism ไปสู่ผู้ผลิต productivism) โดยมีฐานคิดทางการศึกษา (theories of education) สำคัญหลายประการดังนี้:

1. Constructivism (ทฤษฎีการสร้างความรู้ด้วยตนเอง)

ผู้เรียนสร้างความรู้ใหม่จากประสบการณ์

สนับสนุนการเรียนรู้แบบลงมือทำ (learning by doing)

เป็นการเปลี่ยนผู้เรียนจากผู้รับสารหรือฟังตามคำบอก ผู้สร้างความรู้ด้วยตนเอง

2. Experiential Learning (การเรียนรู้จากประสบการณ์)

ผู้เรียนเรียนรู้จากการทำจริง สังเกต ปรับปรุง 4 วงจรได้แก่ ประสบการณ์ตรง การสะท้อน แนวคิด การทดลองใหม่ ส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านกิจกรรมสร้างสรรค์ เช่น การออกแบบ การทดลอง การสร้างชิ้นงาน

3. Creative Thinking & Design Thinking

พัฒนาทักษะการคิดนอกกรอบ แก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์

กระบวนการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) ช่วยให้ผู้เรียนคิดเป็นระบบจากปัญหา หาแนวคิดใหม่ และเริ่มการลงมือทำ

เพื่อผลักดันให้เกิดนวัตกรรม ผลิตภัณฑ์ หรือทางออกที่สร้างสรรค์

4. Productive Pedagogy (แนวปฏิบัติการเรียนรู้ที่เน้นผลลัพธ์คุณภาพ)

เน้นผลลัพธ์การเรียนรู้ที่จับต้องได้ เช่น ความสามารถในการคิด วิเคราะห์ สื่อสาร ทำงานร่วมกับผู้อื่น

สร้างแรงจูงใจให้เรียนรู้เพื่อนำไป ใช้ หรือ สร้าง

เน้นการใช้ความรู้ไปสร้างคุณค่าใหม่ ไม่ใช่แค่การจำหรือสอบผ่าน

5. Critical Pedagogy (แนวคิดการศึกษาวิพากษ์)

เน้นการปลุกจิตสำนึกของผู้เรียนให้ตั้งคำถามกับระบบบริโภคนิยม ทุนนิยม

สนับสนุนการศึกษาเพื่อการปลดปล่อย เพื่อสร้างจิตสำนึกใหม่ เพื่อเป็นผู้สร้างสรรค์ทางเลือก ไม่ถูกครอบงำ

6. Entrepreneurial Education (การศึกษาเพื่อการเป็นผู้ประกอบการ)

สอนให้เด็กรู้จักวางแผนผลิตและจำหน่ายสิ่งที่ตนสร้าง

ฝึกการคิดเชิงธุรกิจ ความกล้าเสี่ยง การบริหารทรัพยากร

เปลี่ยนทัศนคติจาก การบริโภค การผลิต การจำหน่าย

7. Transformative Learning (การเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง)

การเรียนรู้ที่แท้คือการเปลี่ยนกรอบคิดของผู้เรียน ให้ผู้เรียนตั้งคำถามกับโลกและเลือกเส้นทางของตนเองอย่างมีเป้าหมาย

เพื่อจุดประกายให้ผู้เรียนเปลี่ยนแปลงตัวเองและสังคม